isopc - PASCAL

GİRİŞ
Pascal dili ile pascal derleyicisi ayrı şeylerdir. Birisi kullanıcının istediği programı yazdığı bir ortam diğeri ise bu programlama dilinde yazılmış olan programı çalışır hale getiren işleticidir.

PASCAL PROGRAMLAMA DİLİ

1.1 Pascal Programlama Dili yapısı
Pascal Programlama Dili yapısı, genel olarak üç ana bölümden oluşur.

1.1.1 Ana Bölümler

1.1.1.1 Program Başlığı – Headings-
Program ifadesiyle verilen ve program amacını açıklayıcı tanım adıdır. En fazla 30 karakter uzunluğunda olabilir. (Alt Program) AP ve (Fonksiyonel Alt Program) FAP bloklarına erişim için verilen blok isimleri de birer başlıktır. Bu başlık dökümantasyon amacı ile kullanılır ve zorunlu değildir.

1.1.1.2 Bilgi Tanıtım Bölümü –Declarations-
Program içinde kullanılacak bilgilerin, karakter olarak yapıları ve aktarılarak kullanılacakları değişken isimlerinin, tanımlarının yapıldığı bölümdür. Belirli bloklarda tanımlanırlar:

ünite (unit), kullanılacak arşiv bölümleri ((kab),(uses)), paragraf (label), sabit (const), tip (type), değişken (var), alt program ((ap),(procedure)), fonksiyonel alt program ((fap),(functıon)).

1.1.1.3 Program İşlem Blokları
Programın amacına yönelik yapılacak işlemlerin, bloklar halinde tanımlandığı bölümdür. Programın çalıştırılması sonucu, işlenen bilginin hangi ortama verileceği belirtilir.

1.1.2 Genel Yazım Kuralları

En basit şekliyle bir Pascal programı, BAŞLA ifadesiyle başlar, SON ile biter. Her programlama dilinde olduğu gibi, programcı kullandığı programlama dilinin kurallarına göre yazılımı yapar. Pascal programlama dilinde, uyulması zorunlu olan kurallar aşağıda belirtilir:
1. Programda kullanılacak bilgiler, karakter tipleriyle tip tanımlama ifadelerinde mutlaka isimlendirilerek verilmelidir.
2. Programda, işlemlerin aktarılacağı değişkenler mutlaka tanımlanmalı ve başlangıç değeri verilmelidir.
3. Programcının vereceği isimler, Pascal RESERVED WORDS (ayrılmış kelimelerden) olmamalıdır ve en fazla 30 karakter uzunluğunda olmalıdır.
4. İsimler alfabetik bir karakter ile başlamalıdır. Diğer karakterler, alfabetik veya rakam olabilir. Karakterler arasında, özel işaret olarak sadece “underline” (alt çizgi) kullanılabilir.
5. Her Pascal cümlesi ”;” ile bitmelidir.(başla, değişken, tip,sabit paragraf,yap gibi blok başlatan deyimler sonunda kullanılamaz.)
6. İfadeler arasında, birden fazla bırakılan boşluk, tek bir boşluğa eşdeğerdir.
7. İşlemler belli bir sıraya göre, bir birini takip eden veya iç içe bloklar halinde yazılır.
8. Pascal’da, büyük küçük harf ayrımı yoktur. Bu bakımdan komut, deyim ve ifadelerin yazılımları rahat bir şekilde yapılabilir.

1.1.3 Tanımlama Bloğunun Bölümleri

ÜNİTE (UNIT): Harici programlar adlandırılır.
KULLANILACAK ARŞİV BÖLÜMLERİ (KAB) (USES): Kullanılacak arşiv programlar tanımlanır.
PARAGRAF (LABEL): Paragraf isimleri tanımlanır.
SABİT (CONST): Değişmez bilgiler tanımlanır.
TİP (TYPE): Bilgi tip tanımları verilir.
DEĞİŞKEN (VAR): Değişkenlerin tanımlanmasında kullanılır.
ALT PROGRAM (AP) (PROCEDURE): Alt program blokları tanımlanır.
FONKSİYONEL ALT PRUGRAM (FAP) (FUNCTION): Fonksiyonel alt programlar tanımlanır.

1.1.4 Veri Tipleri

1.1.4.1 Sayısal Veri Tipleri

(Byte) btamsayı: 0-255 arasındaki 256 değeri, bellekte bir byte (8 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Shortint) stamsayı : -128 ile +127 arasındaki işaretli değerleri, bellekte bir byte (8 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Integer) tamsayı : -32768 ile +32767 arasındaki işaretli sayısal değerleri, bellekte 2 byte (16 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Word) wtamsayı: 0 ile +65535 arasındaki işaretsiz sayısal değerleri, bellekte 2 byte (16 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Longint) ltamsayı : -2147438648 ile +2147438647 arasındaki işaretli sayısal değerleri, bellekte 4 byte (32 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Real) reel: Ondalık sayılar için kullanılan bilgi tipidir. Değişkenlere 2.9*10E-39 ile 1.7*10E+38 arasındaki aktarılabilecek işaretli bir değerleri, bellekte 6 byte (48 bit) uzun-luğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.
(Single) sreel: Kısa reel olarak ta adlandırılır. Aktarılabilecek bir değerleri, bellekte 4 byte (32 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.7 veya 8 haneli rakamlara duyarlıdır.
(Double) dreel: Uzun reel olarak ta adlandırılır. Aktarılabilecek bir değerleri, bellekte 8 byte (64 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.15 veya 16 haneli rakamlara duyarlıdır.
(Extented) ereel: Aktarılabilecek bir değerleri, bellekte 10 byte (80 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan bilgi tipidir.19 vey 20 haneli rakamlara duyarlıdır.

1.1.4.2 Alfasayısal Bilgi Tipleri

(Boolean) mantıksal: Bir mantıksal iş sonucu kontrolünde kullanılan, doğru veya yanlış değeri alan bilgi tipidir. Genellikle koşul cümlelerinde kullanılırlar.

(Char) tekkarakter: tek bir karakterin tanımlanmasında kullanılırlar. 0- 255 arası ASCII bir değer alırlar. Bilgiyi, bellekte 1 byte (8 bit) uzunluğunda bir alanda saklayan, bilgi tipidir.

(String) karakterler: Programda kullanılacak alfa sayısal bilgilerin, aktarılacakları değişken tiplerini, uzunluklarıyla tanımlar. 1–255 arası uzunlukta bir karakter dizisidir.

1.1.5 Alt Program ve Fonksiyonel Alt Program Yapısı

Fonksiyonel Alt Program (FAP)

Şekil 1.1 Alt Program veya Fonksiyonel Alt Program Diyagramı

Örnek: fap a:reel;
Değişken
B:reel;
Başla
Yaz(‘Bir sayı yazınız:’); satıroku(b); a:=b;
Son;

Şekil 1.2 Basit Türkçe Pascal Diyagramı

Örnek: Program rapor;
değişken
m:reel;
.
fap a:reel;
değişken
b:reel;
başla
yaz(‘Bir sayı yazınız:’);
satıroku(b);
a:=b;
son;
ap rapor_çıktısı;
.
ap hesap(x:reel);
.
başla
m:=a;
rapor_çıktısı;
son.

1.1.6 Sabitler 1.1.7 Alt Programlar 1.1.8 Fonksiyonel Alt Programlar

(False) Yanlış (Arctan) Arctan (Append) Dosyaaç
(True) Doğru (Eof) Dosyasonu (Close) Dosyakapa
(Maxint) mtamsayı (Ln) Satır (Erase) Dosyakaldır
(Sin) Sin (Delete) Sil
(Cos) Cos (Exit) Çıkış
(Sqrt) Kökal (Inc) Birarttır
(Sqr) Kareal (Randomize) Rastgele
(Read) Oku
(Readln) Satıroku
(Write) Yaz
(Writeln) Satıryaz

1.1.9 Bazı Ayrılmış Kelimeler

(And) Ve (Goto) Git (Set) Küme
(Array) Dizi (İf) Eğer (Then) İse
(Begin) Başla (İn) İçinde (Type) Tip
(Const) Sabit (Label) Paragraf (Until) Ekadar
(Div) Böl (Mod) Mod (Var) Değişken
(Downto)Aşağı (Nil) Boşluk (While) Şstk
(Else) Değilse (Not) Değil (Whit) İle
(End) Son (Of) Nin
(File) Dosya (Packed) Veya
(For) Döngü (Procedure) Ap
(Forward) İleri (Program) Program
(Function) Fap (Repeat) Şsmtk

Fap : Fonksiyonel Alt Program
Ap : Alt Program
Şsmtk: Şart SağlanMıyorsa Tekrar Komutu
Şstk: Şart Sağlanıyorsa Tekrar Komutu

1.2 Basit Bir Pascal Programının Çalışma Algoritması

Bu kısımda ise, Pascal’da yazılmış basit birkaç fonksiyonu yerine getiren, öğrenci takip programının bilgisayar tarafından nasıl işletildiği anlatılmaktadır.

Giriş komutu verilen dosya (öğrenci takip programı) içerisindeki diziden, kayıtlar belleğe kopyalanır (alt program olarak çalışan, dosya okuma bölümü sayesinde). Eğer dosyalar başarılı olarak yüklenmedi (kopyalanmadı) ise, başarısız yükleme mesajı ekranda gösterilir.
Değilse, aşağıdaki durum izlenir:
1. Alt program, işlenecek kayıtları çağırır. Kullanıcı tarafından, kayıtlar işlenmeye tabii tutulur (kayıtlar güncellenir).
2. İşlem tamamlandıktan sonra alt program yazma dosyası, güncelleştirilmiş diziyi kopyalar. Sonra, kayıtlar dosyanın içine tekrar döndürülür.

1.2.1 1. Düzey Algoritmalar

1.2.1.1 Dosya Okuma:
1. Giriş için dosya açılır.
2. Sayısal kayıt sayacı sıfırlanır ve mantıksal değişken hatası da sıfıra eşitlenir.
3. Kütük sonu değilse ve hata yoksa aşağıdaki yol izlenir:
Eğer sayısal kayıt α dizisi limitinden ise;
a)Sayısal kayıt sayacı 1 arttırılır.
b)Dosya içindeki, öğrenci dizisi bölgesindeki kayıtlar tek okunur.
Koşul sağlanmıyorsa;
Hata 1’e eşitlenir, dosyaya, başarılı değil sinyali yüklenir.

1.2.1.2 Kayıtların İşlenmesi:
1. İlk pozisyon alınır. Kaydı Bulup Getirme (Retrive)
Kaydı Değiştirme (Modify)
Güncellenen Kaydın Yazılması (Print Report)
Çıkış (Quit)
2. Durum ≠Q yani çıkış durumu yoksa aşağıdaki işlemler yapılır:
a) Eğer uygun olan durum seçili ise bu duruma uygun olan alt program çağrılır, seçenek hareket işlemcisine aktarılır. İstenilen işlem yapılır.
b) İşlem yapıldıktan sonra yeni durum girişi tekrar yapılır. Q durumu seçilene kadar bu işlem tekrarlanır.

1.2.1.3 Dosyanın Yazılması:
1. Güncelleme için kütük açılır.
2. Index’in 1. elemanı için sayısal kayıt sayacı 1’den başlatılarak aşağıdaki durum izlenir.
Dosya içine, öğrenci dizisinin1. elemanı yazılır.

1.2.2.2. Düzey Algoritmalar

1.2.2.1 Kaydın Bulunup getirilmesi:
1. Öğrenci numarası girilir.
2. Arama alt programı, öğrenci dizisi içindeki aranan kayıt numarasını dizi içinde arar.
3. Eğer öğrenci kaydı bulundu ise yeni çağrılan kayıt gösterme alt programı, kaydı ekranda gösterir.
Değilse, kayıt bulunamadı hata mesajını ekrana yazar.

1.2.2.2 Kaydın Değiştirilmesi:
1. Öğrenci numarası girilir.
2. Arama alt programı, öğrenci dizisi içindeki aranan kayıt numarasını dizi içinden arar.
3. Eğer öğrenci kaydı bulundu ise yenileme alt programı çağrılır, kayıt yenilenir.
Değilse, kayıt bulunamadı hata mesajını ekrana yazar.

1.2.2.3 Güncellenen Kaydın Yazılması:
1. Rapor için başlık yazılır.
2. Index’in 1. elemanı için sayısal kayıt sayacı 1’den başlayarak aşağıdaki durumu izler:
Öğrenci dizisi içindeki 1. Kayıt ekranda gösterilir.

1.2.3 3. Düzey Algoritmalar

1.2.3.1 Kaydın Ekranda Gösterilmesi:
Bir öğrencinin, kayıt alanı ile ilgili çıktı işlemi kabul edilebilir bir biçimde geleneksel bir düzenleme ile ekrana yansıtılır.

1.2.3.2 Kaydı Güncelleme:
1. İlk alt seçenek alınır.
N--Not Değişikliği
O--Ders Ortalaması
M--Maddi Durum
D--Güncellemeyi Durdurma
2. Alt seçenek # 0 ise aşağıdaki yol izlenir.
a) Bu, kayıt alt seçeneğine göre N, O, M veya D tek karakteri yeni bir değer olarak okunur.